Αποχαιρετισμός στα όπλα

I have tried to write Paradise
Do not move
Let the wind speak
that is paradise.
Let the Gods forgive what I
have made
Let those I love try to forgive
what I have made.
[Ezra Pound, Notes for Canto CXX]

Η κομματική δράση δεν είναι παιχνίδι για ερασιτέχνες. Η ρομαντική και αφελής ελπίδα οργάνωσης πολιτικών κινημάτων «από τα κάτω» αποδεικνύεται συνήθως ανώφελη και, πολύ συχνά, επικίνδυνη. Η επιβίωση και αποτελεσματικότητα ενός πολιτικού κινήματος καθορίζεται άμεσα από τη συνεκτικότητά του και τους διαθέσιμους πόρους (στελέχη, οικονομική βάση, υποδομές, κλπ.) που μπορούν να τροφοδοτήσουν την ανάπτυξή του. Το πρόβλημα είναι ότι τα κινήματα με υψηλό βαθμό συνεκτικότητας στερούνται συχνά τους απαραίτητους πόρους, ενώ στις περιπτώσεις που οι πόροι αυτοί είναι όντως διαθέσιμοι αυτό γίνεται σε βάρος της συνεκτικότητας. Έτσι, είτε το κίνημα αδυνατεί να τροφοδοτήσει την ανάπτυξή του, είτε χάνει παντελώς το λόγο ύπαρξής του. Το αόρατο χέρι της πολιτικής αγοράς, ενώ οδηγεί συχνά στην εξειδίκευση (σε ατομικό επίπεδο) και προϋποθέτει την ελευθερία κίνησης της πληροφορίας, επιβραβεύει σχεδόν πάντα την τεχνογνωσία και το συμβιβασμό. Η κομματική δράση φαίνεται να είναι απαιτητικό, αλλά και ομαδικό παιχνίδι.


Πριν από τέσσερα χρόνια, μια μικρή ομάδα διαδικτυακών φίλων αποφασίσαμε να ξεκινήσουμε τη Φιλελεύθερη Συμμαχία, μια κίνηση πολιτών με σαφές φιλελεύθερο στίγμα (με την κλασσική έννοια) και εκτός του πολιτικού κατεστημένου. Ο φιλελευθερισμός στη χώρα μας είχε ταυτιστεί λεκτικά στο παρελθόν με μέρος του συντηρητικού πολιτικού φάσματος και δεχότανε εκείνη την εποχή έντονα πυρά από όλες τις πολιτικές πτέρυγες ως η πηγή κάθε κακού στην πολιτική ζωή του τόπου. Ελάχιστοι πολιτικοί τολμούσαν να συνδέσουν τις καριέρες τους με τη φιλελεύθερη παράδοση και κανείς τους τελικά δεν κατάφερε να επιβιώσει πολιτικά το στίγμα του φιλελεύθερου – ή του «νεοφιλελεύθερου» όπως συνήθιζαν να τους χαρακτηρίζουν τότε. Εμείς όμως, με τον ενθουσιασμό και την αθωότητα του ερασιτέχνη, πιστέψαμε ότι είχε έρθει πλέον η ώρα για τη δημιουργία ενός φιλελεύθερου πολιτικού κινήματος. Ενός κινήματος από τα κάτω, χωρίς δεσμούς και εξαρτήσεις από συμφέροντα, πολιτικά κόμματα και πολιτικές διασημότητες. Πιστέψαμε ότι η δύναμη των ιδεών μας, η προσήλωσή μας στον πολιτισμένο διάλογο και η εμμονή μας στο να φέρουμε αυτές τις ιδέες στο πολιτικό προσκήνιο θα ήταν αρκετά. Κι είχαμε και δίκιο και άδικο ταυτόχρονα. Όπως γράφω και πιο πάνω, η κομματική δράση δεν είναι παιχνίδι για ερασιτέχνες. Κι εμείς υπήρξαμε ακριβώς αυτό.

Κι ενώ μόνο κάποιος κακοπροαίρετος θα προσπαθούσε να αρνηθεί τη συμβολή της Φιλελεύθερης Συμμαχίας στην ανάδειξη των φιλελεύθερων ιδεών τα τελευταία χρόνια, δύσκολα θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει ότι καταφέραμε να προσεγγίσουμε την ευρύτερη κοινωνία – πέρα από το σχετικά κλειστό κύκλο των πολιτικών, διανοούμενων και δημοσιογράφων.

Οι φιλελεύθερες ιδέες και πρακτικές, που μέχρι πριν από λίγα χρόνια θεωρούτανε περιθωριακές και ακραίες, αποτελούν σήμερα το βασικό κορμό της πολιτικής ατζέντας – τουλάχιστο στο οικονομικό επίπεδο. Το άνοιγμα των κλειστών επαγγελμάτων, η κατάργηση της μονιμότητας των δημοσίων υπαλλήλων, τα κουπόνια στην εκπαίδευση, η απαγόρευση των ελλειμματικών προϋπολογισμών, η δημοσιονομική αυστηρότητα, δεν αποτελούν πια μονάχα θεωρητικές ασκήσεις φιλελεύθερων διανοούμενων, αλλά βρίσκονται στο επίκεντρο σχεδόν κάθε πολιτικής συζήτησης. Η οικονομική κρίση κατάφερε να αναδείξει με ταχύτατο ρυθμό τις παθογένειες του παρελθόντος και η φιλελεύθερη προσέγγιση φαντάζει πλέον ως η μόνη δυνατή διέξοδος. Ο φιλελεύθερος χώρος, από απόλυτο ταμπού μόλις μια πενταετία πριν, φλερτάρεται σήμερα από τρεις διαφορετικές πολιτικές παρατάξεις – τέσσερις αν συνυπολογίσουμε και μέρος της ηγετικής ομάδας της κυβέρνησης. Αυτό δεν σημαίνει φυσικά ότι πλησιάζουμε το «τέλος της ιστορίας» ή ότι οι ιδέες της ελευθερίας δεν έχουν πλέον την ανάγκη της υποστήριξής μας. Κάθε άλλο.

Σε μια χώρα χωρίς καμία σύνδεση με την παράδοση των φιλελεύθερων ιδεών, το πατερναλιστικό κράτος και η ελπίδα του χαρισματικού ηγέτη δύσκολα μπορούν να απομακρυνθούν από την πολιτική μας μυθολογία. Κι επειδή ακριβώς περιμένουμε τόσο πολλά από τους πολιτικούς μας, απογοητευόμαστε και με μεγάλη ευκολία όταν δεν καταφέρνουν να μας δώσουν τον παράδεισο. Τις τελευταίες δεκαετίες, δημιουργήσαμε μια μέτριοκρατία στην οποία παραδώσαμε το σχεδιασμό κάθε πτυχής σχεδόν της ζωής μας – ιδιωτικής και δημόσιας. Κι αναρωτιόμαστε σήμερα γιατί αδυνατεί να μας οδηγήσει στην έξοδο από την κρίση που η ίδια δημιούργησε. Η έξοδος όμως δεν μπορεί να έρθει από τους πολιτικούς. Ούτε βέβαια, σίγουρα όχι, από τους αρνητές της πολιτικής. Αν κάτι μας δίδαξε, ή θα έπρεπε να μας είχε διδάξει, ο προηγούμενος αιώνας, είναι ότι η άρνηση της πολιτικής κι οι ριζοσπαστικές ουτοπίες οδηγούν στον ολοκληρωτισμό και το θάνατο. Η έξοδος μπορεί να έρθει μόνο μέσα από τον πολιτικό διάλογο. Και μόνο όταν σταθούμε μπροστά στην πραγματικότητα και κάνουμε σαφές το τί ζητάμε, μόνο τότε έχουμε και την ελπίδα να το αποκτήσουμε.

Για τους φιλελεύθερους, δεν υπάρχουν πολλές επιλογές. Η ενοποίηση και η συνεργασία όλων των δυνάμεων του χώρου είναι η μόνη βιώσιμη πορεία για τις ιδέες της ελευθερίας και των δικαιωμάτων. Όχι μόνο για να βοηθήσουμε τη χώρα να αποφύγει τα χειρότερα, αλλά και για να δώσουμε την ευκαιρία και στο όραμα της ελευθερίας να ριζώσει και σε τούτο τον τόπο. (Στην πορεία αυτή βέβαια δεν πρέπει και να ξεχνάμε ότι ο φιλελευθερισμός δεν αποτελεί πανάκεια για όλα τα δεινά. Και είναι τραγικό λάθος να περιορίζουμε το όραμά μας στο γραφειοκρατικό σύμπαν του υπουργείου οικονομικών. Είναι όντως εύκολο να αποδείξει κανείς το πλεονέκτημα του καπιταλισμού έναντι του κεντρικού σχεδιασμού της οικονομίας στη δημιουργία ευημερίας και ασφάλειας. Ο χώρος όμως της πολιτικής δεν είναι μόνο η διαχείριση της οικονομίας και της διοικητικής καθημερινότητας.) Ο φιλελευθερισμός είναι για μας αυτοσκοπός, όχι οικονομική συνταγή.

Ίσως αποτύχουμε. Ίσως δεν υπάρχει ελπίδα να ριζώσει στον τόπο ένα φιλελεύθερο κίνημα. Ίσως είναι η φύση τέτοια των ιδεών μας που δεν μπορούν να εγκλωβιστούν σε κομματικά επιτελεία. Ίσως αποδειχτούμε κι εμείς κατώτεροι των περιστάσεων. Ίσως. Ένα πράγμα είναι πλέον ξεκάθαρο: η εποχή που είχαμε την πολυτέλεια, καθένας από τη γωνιά του, να μένουμε αμέτοχοι στην πολιτική της πράξης ανήκει πια στο παρελθόν. Σήμερα, πρέπει να ζήσουμε με το σοκ της κατάρρευσης και να αναλάβουμε τις ευθύνες μας ως φιλελεύθεροι και ως πολίτες. Η συνεργασία όλων των κομματικών σχηματισμών του χώρου δεν είναι μια επιλογή την οποία μπορούμε να αγνοήσουμε, ούτε να αρνηθούμε.

Η Φιλελεύθερη Συμμαχία, η Δράση και η Δημοκρατική Συμμαχία ανήκουν στην ίδια παράδοση, μοιράζονται τις ίδιες αγωνίες και συμφωνούν σχεδόν στο σύνολο των πολιτικών επιλογών τους. Προσωπικές αντιπάθειες, ματαιοδοξίες και έριδες δεν επιτρέπεται πλέον να κρατούν το χώρο της ελευθερίας χωρισμένο κι εγκλωβισμένο στην εξωκοινοβουλευτική μικροπολιτική.