Πέμπτη 30 Αυγούστου 2012

Σε Ένα Πρόσωπο

Leave a Comment


Σχόλιο με αφορμή το τελευταίο μυθιστόρημα του Τζον Ίρβινγκ, ‘Σε Ένα Πρόσωπο’(Όπως δημοσιεύτηκε στο περιοδικό The Books’ Journal – Τεύχος 22, Αύγουστος 2012)
“…with dreams, with drugs, with waking nightmares, alcohol and cock and endless balls”
Howl, Allen Ginsberg

Ο Τζορτζ Όργουελ κατηγορούσε τον Τσάρλς Ντίκενς ότι κάθε του «επίθεση στην κοινωνία» παραπέμπει πάντα «σε μια αλλαγή του πνεύματος κι όχι σε αλλαγή της δομής». Πίστευε ότι ο λογοτεχνικός τρόπος του Ντίκενς ήταν περιορισμένος στο μελόδραμα. Δεν είχε την ορμή του επαναστάτη που θέλει να αλλάξει τον κόσμο γύρω του, να φέρει τη Δικαιοσύνη, να εξοστρακίσει το Κακό. Ο Ντίκενς δεν χρησιμοποιεί τη λογοτεχνία για να προωθήσει την πολιτική του ατζέντα. Το αντίθετο μάλλον. Χρησιμοποιεί την πολιτική ηθικοπλασία για να στηρίξει τις λογοτεχνικές του περιπλανήσεις: η κοινωνική κριτική γίνεται στο έργο του εργαλείο της λογοτεχνίας με μόνο στόχο να συγκινήσει, να ταράξει, να ελέγξει τη σκέψη και τα συναισθήματα του αναγνώστη, να κατευθύνει την προσοχή του.

Ίσως είχε δίκιο ο Όργουελ. Είχε όμως κι άδικο ταυτόχρονα. Όταν η λογοτεχνία καταφέρνει όντως να αλλάξει το πνεύμα, οι δομές ακολουθούν. Κι αν οι συναισθηματισμοί, οι υπεραπλουστεύσεις και οι υπερβολές γίνονται συχνά εμπόδιο στην εξέλιξη της συνείδησής μας ως σκεπτόμενοι πολίτες, υπάρχουν στιγμές (πολύ σπάνιες ομολογουμένως) που μπορούν να λειτουργήσουν ως θεμέλια ή γέφυρες ή καταλύτες. (Δεν είναι πιστεύω υπερβολή αν ισχυριστούμε ότι ένα μεγάλο μέρος της πολιτικής συζήτησης τον προηγούμενο αιώνα σχηματίστηκε ως αντίδραση στην εικόνα της Βικτωριανής Αγγλίας στο έργο του Ντίκενς.)

Ο Τζον Ίρβινγκ, ακολουθώντας συνειδητά την παράδοση του Ντίκενς, χρησιμοποιεί κι αυτός απροκάλυπτα το μελόδραμα για να παρασύρει τον αναγνώστη και να χτίσει τις ιστορίες του. Γράφει μεγάλα, πολύπλοκα μυθιστορήματα, γεμάτα υπερβολές, συναισθηματικά φορτισμένα και πάντα με έντονη την τάση οι πρωταγωνιστές του να ξεφεύγουν από τα όρια του κανονικού. Κι όπου πολιτικές ιδέες βρίσκουν κάποιο πάτημα στο χώρο που αναπτύσσεται η ιστορία, ο ρόλος τους είναι σχεδόν πάντα περιθωριακός και λειτουργεί μονάχα ως εργαλείο για την πρόοδο της πλοκής. Αυτό που κυριαρχεί στις ιστορίες του Ίρβινγκ δεν είναι οι μεγάλες ιδέες, αλλά οι προσωπικές του εμμονές: ο πάντοτε απών βιολογικός πατέρας, οι αρκούδες, η Βιέννη, η Νέα Αγγλία, η αμφιλεγόμενη σεξουαλικότητα, η Γερμανική γλώσσα, το επάγγελμα του συγγραφέα, το άθλημα της πάλης, τα τατουάζ. Ο κόσμος του έργου του είναι ο κόσμος των εμμονών του.

Ένας κόσμος που απλώνεται σε όλα του τα βιβλία και από τον οποίο δεν ξεφεύγει ούτε και το ‘Σε Ένα Πρόσωπο’ (In One Person), το τελευταίο μυθιστόρημά του. Με την εξαίρεση μάλλον των τατουάζ και της ‘αμφιλεγόμενης σεξουαλικότητας’. Στον αυτοβιογραφικό μονόλογο του Μπίλλυ Άμποττ, του πρωταγωνιστή του 13ου βιβλίου του Ίρβινγκ, δεν υπάρχει καμία αναφορά σε τατουάζ. Η σεξουαλική του ζωή δε, κάθε άλλο παρά αμφιλεγόμενη είναι: ο Μπίλλυ Άμποττ δεν έχει καμία αμφιβολία για τους πόθους του – του αρέσουν το ίδιο και οι άντρες και οι γυναίκες. Κι είναι αυτοί του οι πόθοι που τον καθορίζουν.

Σχεδόν εβδομήντα ετών, ο Μπίλλυ Άμποττ ξεκινά τη διήγηση της ζωής του μιλώντας για την κυρία Φροστ, τον μεγάλο του πόθο:
Αν και λέω σε όλους ότι έγινα συγγραφέας επειδή διάβασα κάποιο μυθιστόρημα του Τσαρλς Ντίκενς στη διαμορφωτική ηλικία των δεκαπέντε, η αλήθεια είναι ότι ήμουν νεότερος όταν πρωτογνώρισα την κυρία Φροστ και φαντάστηκα ότι έκανα σεξ μαζί της, και ήταν κι αυτή η στιγμή της σεξουαλικής αφύπνισής μου που σημάδεψε την άτακτη γέννηση της φαντασίας μου.
Ο βιολογικός του πατέρας είναι άφαντος. Η μητέρα του δύστροπη, όπως και η αδερφή της, όπως και η μητέρα τους. Ο παππούς του είναι ερασιτέχνης ηθοποιός που ενσαρκώνει μόνο γυναικείους ρόλους επί σκηνής, με ειδικότητα στις γυναίκες του Ίψεν και του Σαίξπηρ. Τη στιγμή που η σεξουαλική του φαντασία ξυπνά, ο Μπίλλυ Άμποττ δεν γνωρίζει ακόμη ότι η αρκετά μεγαλύτερή του κυρία Φροστ είναι τρανσσέξουαλ. Κι όταν αργότερα το μαθαίνει, δεν του κάνει καθόλου εντύπωση, ούτε μειώνει τον πόθο του. Είναι ερωτευμένος ήδη με τον πατριό του, τη μητέρα ενός συμμαθητή του, καθώς και με τον πρωταθλητή πάλης της τάξης του. Η ζωή του είναι μια σειρά από έρωτες με «τους λάθος ανθρώπους».

Το ‘Σε Ένα Πρόσωπο’ είναι η προσωπική ιστορία του Μπίλλυ Άμποττ, αλλά και η ιστορία της σεξουαλικής διαφοροποίησης τον 20ο αιώνα. Μια ιστορία μικροπρέπειας, ανοησίας κι αδίστακτου καθωσπρεπισμού. Όσο επιστρέφω στην ιστορία του Μπίλλυ Άμποττ, τόσο εξοργίζομαι με την ιδέα ότι χρειάζεται ακόμη να συζητάμε για τα δικαιώματα συνανθρώπων μας που τυχαίνει να έχουν σεξουαλικές προτιμήσεις που διαφέρουν του μέσου όρου.

Τι κι αν κάποιος απολαμβάνει το πρωκτικό σεξ με συντρόφους διαφορετικού ή και του ίδιου φύλου; Τι κι αν κάποιος φορά γυναικεία ρούχα και προτιμά τις γυναίκες; Τι κι αν κάποιος φορά ανδρικά ρούχα και προτιμά τους άνδρες; Τι κι αν κάποιος, όπως ο Μπίλλυ Άμποττ, έλκεται από τα πέη και τα μικρά στήθη; Με ποιο κριτήριο γίνεται κανείς, λόγω των σεξουαλικών του προτιμήσεων, χειρότερος επαγγελματίας, λιγότερο ικανός γονιός, πολιτικός, δάσκαλος; (Αλήθεια, γνωρίζει κανείς κάποιον δάσκαλο που είναι ανοιχτά ομοφυλόφιλος;) Το φάσμα της ανθρώπινης σεξουαλικότητας είναι αρκετά πιο πλούσιο και πολύχρωμο από ότι μπορεί να φανταστεί ο σύγχρονος Σαούλ.

Ο Τζον Ίρβινγκ έγραψε με το ‘Σε Ένα Πρόσωπο’ το πρώτο του, άθελά του ίσως, καθαρά πολιτικό βιβλίο. Αν και η ιστορία περιστρέφεται γύρω από τη ζωή και τους πόθους του Μπίλλυ Άμποττ, η εικόνα που σχεδιάζει έχει στο επίκεντρό της το αίτημα της Ανεκτικότητας. Όπως λέει κι η κυρία Φροστ στο νεαρό Μπίλλυ: «Αγαπητό μου παιδί, σε παρακαλώ, μη μου βάζεις ταμπέλες. Μη με μετατρέπεις σε κατηγορία πριν καν με γνωρίσεις.»
Read More...

Παρασκευή 17 Αυγούστου 2012

Λίστα ΙΙ: Τα βιβλία του καλοκαιριού

1 comment
Οι καλοκαιρινές διακοπές είναι πάντα καλή ευκαιρία να επισκεφτούμε περισσότερα βιβλία από το συνηθισμένο. (Ωστόσο, ακόμη και στις διακοπές, φαίνεται ότι ο χρόνος δεν είναι αρκετός.)
Κάποια παλαιότερα που είχαν ξεφύγει, κάποια παλαιότερα που ήθελα να ξαναδιαβάσω, και κάποια που μόλις κυκλοφόρησαν.
Αυτά που διαβάζω τώρα:
Read More...

Τετάρτη 1 Αυγούστου 2012

Γιατί απέτυχαν οι φιλελεύθεροι; Ένα σχόλιο σε δύο απαντήσεις.

2 comments
Το ερώτημα είναι «γιατί απέτυχαν οι φιλελεύθεροι»; (Το ερώτημα υποθέτω ότι αναφέρεται στις εκλογικές επιδόσεις των φιλελεύθερων κινήσεων που διεκδίκησαν για πρώτη φορά με αξιώσεις, χωρίς επιτυχία ωστόσο, την είσοδό τους στο Κοινοβούλιο. Και το περιορίζω στην εκλογική αποτυχία, μιας και οι ιδέες μας – που μέχρι πολύ πρόσφατα αποτελούσαν το απόλυτο ταμπού σε όλα τα πεδία – φαίνεται να επιμένουν στον πρωταγωνιστικό τους ρόλο.) Στη σχετική συζήτηση που έχει ανοίξει έχουν ήδη δοθεί δύο απαντήσεις:


Read More...