Γιατί απέτυχαν οι φιλελεύθεροι; Ένα σχόλιο σε δύο απαντήσεις.

Το ερώτημα είναι «γιατί απέτυχαν οι φιλελεύθεροι»; (Το ερώτημα υποθέτω ότι αναφέρεται στις εκλογικές επιδόσεις των φιλελεύθερων κινήσεων που διεκδίκησαν για πρώτη φορά με αξιώσεις, χωρίς επιτυχία ωστόσο, την είσοδό τους στο Κοινοβούλιο. Και το περιορίζω στην εκλογική αποτυχία, μιας και οι ιδέες μας – που μέχρι πολύ πρόσφατα αποτελούσαν το απόλυτο ταμπού σε όλα τα πεδία – φαίνεται να επιμένουν στον πρωταγωνιστικό τους ρόλο.) Στη σχετική συζήτηση που έχει ανοίξει έχουν ήδη δοθεί δύο απαντήσεις:


Η πρώτη, αυτή του πανεπιστημιακού Νίκου Μαραντζίδη (στην εφημερίδα Καθημερινή) αποδίδει την εκλογική αποτυχία των φιλελεύθερων κινήσεων στο έλλειμμα ηγεσίας του χώρου. Κι έχει όντως δίκιο. Σε ένα μεγάλο βαθμό τουλάχιστο. Το ότι δεν εκπροσωπούνται σήμερα οι φιλελεύθεροι στη Βουλή οφείλεται σαφώς και στις αδέξιες κινήσεις των ηγεσιών των κομματικών σχηματισμών του χώρου.
Την περίοδο που προηγήθηκε των εκλογών της 6ης Μαϊου γίνανε αρκετές προσπάθειες αναζήτησης συγκλίσεων και σχηματισμού κοινού ψηφοδελτίου. Κι είμαι βέβαιος ότι αν τότε είχαμε καταφέρει να τολμήσουμε το σχηματισμό ενός φιλελεύθερου σχηματισμού, θα είχαμε σίγουρα επιτύχει και την είσοδο στο Κοινοβούλιο. Ενδεχομένως δε, θα είχαμε καταφέρει να αποτελέσουμε και τον πολιτικό καταλύτη που θα οδηγούσε σε σχηματισμό κυβέρνησης και την αποφυγή των επαναληπτικών εκλογών που ακολούθησαν. Ο κ. Μάνος ωστόσο και το περιβάλλον του, επηρεασμένοι ίσως από μια υπεραισιόδοξη ανάγνωση των δημοσκοπήσεων της εποχής, αρνήθηκαν τη συνεργασία. Ο κ. Μάνος δήλωνε χαρακτηριστικά ότι δεν μπορεί να συνεργαστεί με τη Δημοκρατική Συμμαχία διότι έχει «διαφορές κουλτούρας» με τα στελέχη της!
Ούτε όμως και το αρνητικό αποτέλεσμα των εκλογών της 6ης Μαΐου κατάφερε να οδηγήσει τους φιλελεύθερους σχηματισμούς στην πολυπόθητη ένωση. Οι συζητήσεις που γίνανε με στόχο το σχηματισμό ενός ευρύτερου Ευρωπαϊκού Μεταρρυθμιστικού μετώπου οδηγήθηκαν σε αδιέξοδο όταν η κ. Μπακογιάννη προτίμησε το πολιτικό περιθώριο εντός της ΝΔ, από τον (υπαρκτό όντως) κίνδυνο μιας εκλογικής νίκης του ΣΥΡΙΖΑ. Ο κ. Μάνος δε, σε μια τελευταία (όπως αποδείχτηκε) κίνηση απελπισίας, συνεργάστηκε με τον απολιτίκ συντηρητισμό του κ. Τζήμερου ακυρώνοντας κάθε ίχνος αξιοπιστίας του χώρου. Οι μαξιμαλιστικές διακηρύξεις δε (περί μαζικών απολύσεων στο Δημόσιο), καθώς και κάποιες λαϊκίστικες υποσχέσεις (περί εγγυημένης σύνταξης 700 ευρώ για όλους), είχαν μάλλον το αντίθετο αποτέλεσμα από το προσδοκώμενο.

Η δεύτερη απάντηση, αυτή του δημοσιογράφου Μανώλη Κοττάκη (στην εφημερίδα Δημοκρατία και το ppol.gr), εμφανίζει την αποτυχία του φιλελεύθερου ρεύματος ως αποτέλεσμα των ίδιων των φιλελεύθερων ιδεών. Κατηγορεί το φιλελεύθερο χώρο ότι «του είναι αδιάφορο τι είναι εγγεγραμμένο στον σκληρό δίσκο της εθνικής μας ταυτότητας. Το μόνο που το νοιάζει είναι να υπηρετεί τη δυτική πολιτική ορθότητα.» Οι φιλελεύθεροι είναι αλαζόνες και ελιτιστές. Πιστεύουν ότι «ο καπιταλισμός και η ελεύθερη οικονομία της αγοράς παραμένουν το καλύτερο σύστημα». Ζητούν το διαχωρισμό εκκλησίας και πολιτείας, ζητούν ίσα δικαιώματα για όλους τους πολίτες, ζητούν αυτός που γεννήθηκε στην Ελλάδα να θεωρείται Έλληνας.
Κανείς όμως φιλελεύθερος δεν φιλοδοξεί να επιβάλει στον κ. Κοττάκη το πώς αυτός θα ζήσει τη ζωή του, ποιες ηθικές και πολιτιστικές αξίες θα διδάξει στα παιδιά του, πως θα λατρέψει το θεό του. Οι φιλελεύθεροι πιστεύουμε όμως ότι δεν είναι ο ρόλος της πολιτείας να κατευθύνει τις λατρευτικές συνήθειες των πολιτών. Ούτε είναι ο ρόλος της εκκλησίας να εμπλέκεται στο νομοθετικό έργο της πολιτείας. Και ναι, όλοι οι έλληνες πολίτες (μουσουλμάνοι ή όχι) οφείλουν να σέβονται τους νόμους του κράτους. Ναι, οι γυναίκες της Θράκης θα έπρεπε να έχουν τα ίδια δικαιώματα με τις υπόλοιπες Ελληνίδες. Ναι, είναι απίστευτα τραγικό που υπάρχει μια επαρχία της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην οποία εφαρμόζεται ανεμπόδιστα, ακόμη και σήμερα, ο ισλαμικός νόμος. Και ναι, η έννοια του έλληνα πολίτη, αν δεν περιλαμβάνει όσους γεννιούνται σε τούτο τον τόπο, δεν σημαίνει απολύτως τίποτα. Οι φιλελεύθεροι δεν έχουν κανένα λόγο ύπαρξης αν παρασυρθούν από τις υπεραπλουστευτικές γενικεύσεις της ακροδεξιάς, ή από τις ακρότητες των συνομωσιολόγων. Όποια ερμηνεία κι αν έχει κανείς της έννοιας ανοιχτή κοινωνία, σίγουρα δεν περιλαμβάνει την κυριαρχία του ρατσισμού και του εθνικισμού.
Όντως, οι φιλελεύθεροι έχουν το θράσος να επιμένουν στις αξίες τις ελεύθερης αγοράς, της ανοιχτής κοινωνίας και των δικαιωμάτων. Άλλωστε, αν για να έχουν εκλογική αποδοτικότητα πρέπει να μεταλλαχθούν σε συντηρητικούς κρατιστές, ποιο είναι το νόημα της όλης συζήτησης; (Συντηρητικούς κρατιστές έχει αρκετούς η πολιτική ζωή του τόπου.) Ο κ. Κοττάκης φαίνεται να μην έχει καμία αίσθηση σχετικά με τις ιδέες και τις αξίες της φιλελεύθερης παράδοσης. Και ζητά να γίνουμε όλοι αντίγραφο αυτής της κακέκτυπης εικόνας του μίζερου επαρχιώτη που θεωρεί ο ίδιος ως πρότυπο της «εθνικής μας ταυτότητας». Ζητά από τους φιλελεύθερους, στο όνομα της εκλογικής επιτυχίας, να πάψουν να είναι φιλελεύθεροι.

Όσο κι αν αδυνατεί να το κατανοήσει ο κ. Κοττάκης, υπάρχουν συμπολίτες του που δεν μπορούν να ταυτιστούν με το «τι είναι εγγεγραμμένο στον σκληρό δίσκο της» πολιτικής του φαντασίας. Βαφτίζοντας όμως τις δικές του πολιτικές κατευθύνσεις ως «εθνική ταυτότητα» αρνείται ουσιαστικά το διάλογο και μας καλεί να συμμορφωθούμε με την πολιτική ομοιομορφία που οδήγησε τον τόπο στη σημερινή παρακμή. Είναι από τη φύση μας αδύνατο να το κάνουμε. Εδώ δεν μπορούμε καλά-καλά να συνεννοηθούμε μεταξύ μας...

(Όπως δημοσιεύτηκε στο ηλεκτρονικό περιοδικό Προοδευτική Πολιτική.)